Il-Prim Imħallef

Il-ħatra, ir-rwol u l-funzjonijiet tal-Prim Imħallef huma ddeterminati primarjament mill-Kostituzzjoni u mill-Kodiċi ta’ Organizzazzjoni u Proċedura Ċivili (COCP).

Il-Kapitolu VIII tal-Kostituzzjoni jipprevedi l-istabbiliment tal-Qrati Superjuri — li fihom jippresjedu l-Imħallfin — u tal-Qrati Inferjuri — li fihom jippresjedu l-Maġistrati. Il-ġudikatura, li magħha jittratta l-Kapitolu VIII, hija waħda mit-tliet pilastri tal-Gvern, it-tnejn l-oħra huma l-Leġiżatura (il-Kapitolu VI) u l-Eżekuttiv (il-Kapitolu VII).

Skont il-Kostituzzjoni, l-Imħallfin tal-Qrati Superjuri huma l-Prim Imħallef u tali għadd ieħor ta’ Mħallfin li jista’ jiġi preskritt minn kwalunkwe liġi fis-seħħ għalissa. Dan in-numru huwa ddeterminat mill-Ordni tal-President ta’ Malta magħmula skont l-Artikolu 6(2) tal-COCP.
 
Il-Prim Imħallef jinħatar mill-President ta’ Malta li jaġixxi fuq il-parir tal-Prim Ministru. Prim Imħallef jista’ jinħatar jew minn fost l-avukati prattikanti jew minn fost il-Maġistrati li jkollhom il-kwalifiki meħtieġa mil-liġi biex jinħatru bħala Mħallfin, jew minn fost l-Imħallfin fil-kariga (kif inhu l-każ fil-kariga attwali).
 
Il-Prim Imħallef huwa President ex officio tal-Qorti tal-Appell (fil-Ġurisdizzjoni Superjuri tagħha, jiġifieri meta dik il-qorti tkun magħmula minn tliet Imħallfin), tal-Qorti Kostituzzjonali u tal-Qorti tal-Appell Kriminali (fil-Ġurisdizzjoni Superjuri tagħha, jiġifieri meta tkun magħmula minn tliet Imħallfin). Huwa wkoll Viċi President ex officio tal-Kummissjoni għall-Amministrazzjoni tal-Ġustizzja u jippresiedi fuq il-Bordijiet tat-Tfassil tar-Regoli stabbiliti taħt il-COCP u l-Kodiċi Kriminali. Il-Kostituzzjoni tipprovdi wkoll li kull meta l-kariga ta’ President ta’ Malta tkun temporanjament vakanti, u sakemm jinħatar President ġdid, u kull meta l-persuna li jkollha l-kariga ta’ President ta’ Malta tkun assenti minn Malta jew fi btala jew għal xi raġuni ma tkunx tista’ twettaq il-funzjonijiet mogħtija lilha mill-Kostituzzjoni msemmija, dawk il-funzjonijiet għandhom jitwettqu minn tali persuna bħala Prim Ministru, wara konsultazzjonijiet mal-Mexxej tal-Oppożizzjoni, tista’ taħtar jew, jekk ma jkun hemm l-ebda persuna f’Malta maħtura u kapaċi twettaq dawk il-funzjonijiet, mill-Prim Imħallef.
 
B’referenza partikolari għall-ħidma u l-organizzazzjoni ġudizzjarja, il-Prim Imħallef jirrakkomanda lill-Ministru responsabbli għall-ġustizzja kif l-Imħallfin u l-Maġistrati għandhom jiġu allokati bejn il-qrati differenti, u l-Ministru, fl-għoti ta’ pariri lill-President ta’ Malta dwar l-għoti tad-dmirijiet ta’ Mħallfin u Maġistrati “għandu… jaġixxi skont kwalunkwe rakkomandazzjoni dwar il-kwistjoni mill-Prim Imħallef” (l-Artikolu 101a(13) tal-Kostituzzjoni). Jekk, madankollu, il-Prim Imħallef jonqos milli jirrakkomanda kif imsemmi qabel, jew fejn il-Ministru jqis xieraq li jagħti parir lill-President ta’ Malta mhux skont ir-rakkomandazzjoni tal-Prim Imħallef, mela l-Ministru “għandu jippubblika immedjatament fil-Gazzetta avviż ta’ dak il-fatt flimkien mar-raġunijiet għal dan, u għandu jagħmel dikjarazzjoni ta’ dan il-fatt fil-Kamra tad-Deputati mhux aktar tard mit-tieni seduta immedjatament wara li jkun ta parir lill-President”. Sa mill-introduzzjoni ta’ din id-dispożizzjoni fil-Kostituzzjoni fl-1994, il-Prim Imħallef qatt ma naqas milli jagħmel ir-rakkomandazzjonijiet meħtieġa, u l-Ministru responsabbli għall-ġustizzja qatt ma kellu l-okkażjoni li jirrifjuta li jagħti parir lill-President skont ir-rakkomandazzjoni tal-Prim Imħallef.  
 
Emendi aktar reċenti għall-COCP ittrasferew setgħat li qabel kienu eżerċitati mill-President ta’ Malta fuq il-parir tal-Ministru responsabbli għall-Ġustizzja lill-Prim Imħallef, u b’hekk enfasizzaw l-indipendenza “istituzzjonali”, għall-kuntrarju tal-indipendenza “kostituzzjonali” tal-Ġudikatura mill-Eżekuttiv. Għalhekk, pereżempju, fejn aktar minn Imħallef jew Maġistrat wieħed jiġi assenjat biex jippresjedi normalment f’qorti, jew f’awla jew taqsima ta’ qorti, id-distribuzzjoni tad-dmirijiet b’mod ġenerali bejn l-Imħallfin u l-Maġistrati msemmija ssir mill-Prim Imħallef. Bl-istess mod, meta Mħallef jew Maġistrat jiġi kkontestat jew legalment ostakolat milli jisma’ kawża, huwa l-Prim Imħallef li jassenja Mħallef jew Maġistrat ieħor, skont il-każ, li jieħu konjizzjoni ta’ dik il-kawża. Meta l-Prim Imħallef ikun prekluż skont il-liġi milli jisma’ kawża partikolari, iċ-ċessjoni ta’ dik il-kawża ssir fil-Qrati Superjuri mill-Imħallef Amministrattiv Superjuri u fil-Qrati Inferjuri mill-Maġistrat Superjuri. Kemm l-Imħallef Amministrattiv Superjuri kif ukoll il-Maġistrat Anzjan huma hekk maħtura mill-Prim Imħallef. Il-Prim Imħallef jaħtar ukoll il-presidenti ta’ awli jew taqsimiet ta’ qorti — il-President attwali tat-Taqsima tal-Ġurisdizzjoni Ġenerali tal-Qorti Ċivili huwa l-Onor. Sinjura Justice Anna Felice filwaqt li l-President tat-Taqsima tal-Familja tal-Qorti Ċivili huwa l-Onorevoli Ġustizzja Abigail Lofaro. Is-Sur Justice Ian Spiteri Bailey huwa l-President attwali tas-Sezzjoni Kummerċjali tal-Qorti Ċivili.
 
Jekk tinqala’ xi tilwima dwar jekk kawża jew att ġudizzjarju ieħor għandux jiġi assenjat lil imħallef wieħed jew lil imħallef ieħor sedenti fl-istess qorti, jew fl-istess awla jew taqsima ta’ qorti, jew fejn tinqala’ tilwima dwar liema awla jew taqsima ta’ qorti għandha tittratta kawża jew att ġudizzjarju partikolari, il-kwistjoni tiġi riferuta lill-Prim Imħallef li jiddetermina, bil-magħluq, l-imħallef jew l-awla jew it-taqsima li lilha l-kawża jew l-att ġudizzjarju għandu jiġi assenjat. L-istess japplika għal kawżi jew atti ġudizzjarji fil-Qrati Inferjuri.
 
Is-subartikolu (6) tal-Artikolu 29 tal-COCP jipprevedi li “Il-Prim Imħallef jista’ minn żmien għal żmien isejjaħ laqgħat tal-imħallfin u l-maġistrati, jew separatament jew kollettivament, u għandu jikkonsulta regolarment mal-istess, individwalment jew kollettivament, dwar kwistjoni li tikkonċerna t-twettiq u l-proċess tal-kawżi, l-applikazzjoni u t-tmexxija tal-proċeduri u l-proċedimenti tal-qorti, l-implimentazzjoni ta’ proċeduri amministrattivi konnessi mal-proċess tal-kawżi u t-tmexxija tal-proċedimenti, ir-relazzjoni bejn il-ġudikatura u l-Kummissjoni għall-Amministrazzjoni tal-Ġustizzja, it-tfassil ta’ regoli tal-qorti u kwistjonijiet oħra li l-Kap Imħallef jista’ jqis li huma xierqa li jiġu diskussi”. Barra minn hekk, il-Prim Imħallef jista’, fid-diskrezzjoni tiegħu, jittrasferixxi kwalunkwe kawża minn qorti għal oħra, iżda qabel ma jagħmel dan irid jiddiskuti l-kwistjoni mal-Imħallfin jew mal-Maġistrati kkonċernati jew matul waħda mil-laqgħat imsejħa skont is-subartikolu (6) tal-Artikolu 29 jew matul laqgħa ad hoc imsejħa għal dan l-għan.
 
Għadd ta’ dispożizzjonijiet tal-Kodiċi ta’ Etika għall-Membri tal-Ġudikatura jipprevedu li l-Prim Imħallef għandu jiġi kkonsultat mill-membri tal-ġudikatura qabel ma jitwettqu ċerti attivitajiet.
 
Ċerti deċiżjonijiet li huma meħtieġa bil-liġi li jittieħdu mid-Direttur Ġenerali (Diviżjoni tal-Qrati) jeħtieġu wkoll il-konkorrenza tal-Prim Imħallef (pereżempju deċiżjonijiet, li jirrigwardaw iż-żamma ta’ ordni tajba fi ħdan il-preċinti tal-Qrati tal-Ġustizzja, u l-estensjoni taż-żmien li matulu r-reġistri jinżammu miftuħa). Fil-kuntest tal-funzjonijiet, is-setgħat u d-dmirijiet ġenerali tad-Direttur Ġenerali (Diviżjoni tal-Qrati), ir-Regolament 12 tal-L.N. 139 tal-2004 (li ġie miżjud minn L.N. 46 tal-2008) jipprevedi li “Minkejja d-dispożizzjonijiet preċedenti ta’ dawn ir-regolamenti, id-Direttur Ġenerali jew kwalunkwe persuna awtorizzata minnu skont dawn ir-regolamenti, fl-eżerċizzju tal-funzjonijiet tiegħu skont dawn, għandu jiżgura li huwa ma jinterferixxi bl-ebda mod fl-eżerċizzju tal-funzjonijiet ġudizzjarji mill-membri tal-ġudikatura u, jekk dan ikun il-każ, il-Prim Imħallef għandu, b’avviż bil-miktub taħt idejh u f’termini ta’ dan ir-regolament, iħassar kwalunkwe deċiżjoni bħal din tad-Direttur Ġenerali; u, meta jagħmel dan, il-Prim Imħallef jista’ jagħti tali direzzjonijiet lid-Direttur Ġenerali jew lil kwalunkwe delegat tagħhom li jista’ jidher lill-Prim Imħallef li jkun fl-interessi ta’ amministrazzjoni aħjar tal-ġustizzja fil-każ preżenti.”
 
Id-detentur attwali tal-kariga ta’ Prim Imħallef huwa l-Onor Tiegħu  il-Prim Imħallef Mark Chetcuti. 
Skip to content